Báo cáo của Chính phủ về thi hành Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí (THTK, CLP) năm 2013 cho thấy Chính phủ rất chú trọng chỉ đạo thực hiện Luật. Tuy nhiên, tình trạng lãng phí vẫn xảy ra. Đặc biệt, hiệu quả quản lí, sử dụng vốn, tài sản nhà nước không cao; công tác quản lí, khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường còn nhiều hạn chế…Năm 2014, Chính phủ sẽ tăng cường THTK, CLP trên tất cả các lĩnh vực; giải pháp mạnh mẽ là sẽ công bố công khai những cơ quan chưa thực hiện nghiêm túc Luật THTK, CLP; kiểm điểm, kỉ luật người đứng đầu thiếu trách nhiệm trong triển khai, tổ chức thực hiện Luật THTK, CLP.

Thảo luận về vấn đề này, nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội cho rằng, cần xác định rõ trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy ra lãng phí và không xử lí hành vi tham nhũng. Trong khi đó, dự án Luật mới chỉ quy định chung chung, chưa đưa ra chế tài xử lí. Ở nước ta, việc ra quyết định là do cá nhân người đứng đầu, nhưng khi xảy ra vấn đề gì thì tập thể chịu trách nhiệm, có nghĩa là “không ai chịu trách nhiệm”; cơ quan này đẩy lỗi sang cơ quan kia. Vì vậy, Luật cần xác định trách nhiệm cá nhân rõ ràng đối với người có thẩm quyền ra quyết định; trách nhiệm trong đầu tư thiếu đồng bộ gây lãng phí, thất thoát bởi tình trạng đầu tư dàn trải, lãng phí; Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng cần quy định rõ hơn trách nhiệm của các bộ, ngành, cơ quan khi thực hiện nhiệm vụ thiếu sự chủ động trong phối hợp hoạt động với các cơ quan liên quan gây ra lãng phí và việc xây dựng chế độ, định mức, tiêu chuẩn không phù hợp gây lãng phí dẫn đến hậu quả lớn gấp nhiều lần hành vi tham nhũng, nhưng khó xác định để xử lí.

Theo đại biểu Lù Thị Lừu (Lào Cai), dự án Luật không nên quy định mức “miễn trách nhiệm pháp lí” đối với người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị trong trường hợp “đã thực hiện các biện pháp cần thiết nhằm ngăn chặn, khắc phục hậu quả của hành vi lãng phí; xử lí nghiêm minh, báo cáo kịp thời với cơ quan, tổ chức có thẩm quyền về hành vi lãng phí”. Quy định này làm giảm tính nghiêm minh của pháp luật, thiếu tính răn đe, khó khắc phục tình trạng để xảy ra sai phạm nhưng không bị xử lí; chỉ nên quy định “giảm trách nhiệm pháp lí”.

Còn có nhiều ý kiến khác nhau trong thảo luận về Dự án Luật THTK, CLP (sửa đổi) như: Dự án Luật chỉ nên tập trung quy định về THTK, CLP trong quản lí, sử dụng tài chính công, tài sản công, lao động và thời gian lao động trong khu vực nhà nước; còn lĩnh vực sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của nhân dân có quy định mang tính nguyên tắc để điều chỉnh có trọng tâm, tập trung vào những lĩnh vực, hoạt động dễ xảy ra lãng phí, ảnh hưởng đến đời sống của cộng đồng. Cần bỏ quy định THTK, CLP đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của các hộ gia đình, cá nhân bởi THTK của cá nhân do mỗi cá nhân quyết định, phù hợp với Bộ luật Dân sự; Nhà nước chỉ có thể vận động, khuyến khích chứ không nhất thiết phải quy định trong luật.

Với lập luận “Quy định pháp luật phải là những quy định cứng và có chế tài xử lí khi đối tượng vi phạm, nếu quy định mang tính nguyên tắc mà không có chế tài xử lí, có thể dẫn đến tác động ngược, làm ảnh hưởng đến tính nghiêm minh của pháp luật. Thực tế còn tình trạng lãng phí trong ma chay, cưới hỏi…của người dân, song pháp luật cũng không thể can thiệp hoặc truy cứu trách nhiệm đối với người lãng phí nếu họ không xâm phạm đến tài sản của tập thể, tài sản nhà nước.

Về quy định việc giám sát THTK, CLP của nhân dân, nhiều đại biểu cho rằng, còn quá chung chung, khó phát huy hiệu quả; dự án Luật cần quy định rõ các hình thức dân chủ trực tiếp, gián tiếp để bảo đảm tính phổ thông và dễ hiểu giúp mọi người dân đều nắm được; cần bổ sung thêm nội dung quy định thời hạn trả lời bởi nếu luật không quy định cụ thể về thời hạn, có thể dẫn đến người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị kéo dài thời gian, quên hoặc cố tình quên việc trả lời người phát hiện, sẽ làm giảm lòng tin của người tham gia CLP. Giám sát THTK, CLP là quyền của công dân chứ không nên quy định là trách nhiệm, bởi khi đã xác định là trách nhiệm, khi không thực hiện trách nhiệm đó phải chịu chế tài nhất định. Hơn nữa, việc mua sắm chi tiêu của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp là hoạt động mang tính chất nội bộ, người dân khó có thể tiếp cận được nguồn thông tin đó, nên cần quy định rõ hơn quyền của người dân trong việc giám sát THTK, CLP và giới hạn thông tin, quy trình giám sát, tố cáo, phản hồi thông tin của cơ quan, tổ chức, đơn vị…Đánh giá cao vai trò của các cơ quan báo chí trong việc phát hiện các hành vi tham nhũng, lãng phí, nhiều đại biểu kiến nghị dự án luật cần có quy định về vai trò, trách nhiệm của các cơ quan báo chí trong THTK, CLP.

  Kim Thoa – Mai Phương